ERTELEME HUYUMDAN NASIL KURTULABİLİRİM?

Erteleme, yapılması planlanan işin başka bir zamana aktarılması, geciktirilmesi davranışıdır. Her davranış gibi erteleme davranışının altında yatan duygu ve düşünceleri kalıplarını fark etmek, baş edebilmeye olanak sağlar. O halde öncelikli olarak, erteleme davranışının nedenleri üzerinde duralım.

1.     Mizaç özellikleri: Erteleme davranışı çoğunlukla, daha dürtüsel yani o anlık duygu ve düşünceleriyle eyleme geçen bireylerde daha sıklıkla görülür. Bu kişiler kısa vadeli haz odaklı yaklaşımda oldukları için, bir işin başına oturmanın verdiği sıkıntı duygusundan hemen kaçınmak isteyecek ve erteleme davranışına sıklıkla başvuracaklardır. Ayrıca sorumluluk alma yetisi daha az olan bireylerde de yine erteleme davranışının sıklığından söz etmek mümkündür.

2.     Alışkanlıklar: Bir işe başlama ve o işi zamanında bitirme yetisi genellikle çocuklukta öğrenilen bir davranıştır. Eğer ki çocukluk döneminde erteleme davranışını aşırı hoş gören veya bu davranışa sınır koymayan ebeveynlerle büyümüşsek, yine bu davranışın pekişmesi ve alışkanlık haline gelmiş olması söz konusu olabilir.

3.     Sorumluluk bilincini öğrenmemiş olma: Sorumluluk almak yukarıda bahsedildiği üzere en başta çocuklukta temelleri atılan bir öğretidir. Ancak erken dönemde bu yetiyi öğrenmemiş olmak veya küçük çaplı sorumlulukları dahi çocuklarından alan aşırı korumacı ebeveynlerle büyümek yine sorumluluk alma yetisinin zayıf ve noksan olmasına sebebiyet verecektir.

4.     Mükemmeliyetçilik: Genellikle yaptığı işlerde aşırı titiz ve detaycı olan bireylerin daha fazla uğraşacaklarını düşündükleri için erteleme davranışına daha fazla başvurdukları gözlenir. Çünkü bu bireyler için en basit bir konu bile detay detay üzerinde düşünülmesi ve hatasız olması gereken bir mevzuya dönebilir. Kusursuzluk ve hatasızlık arayışı nedeniyle işin yapımı ve bitirilmesi çok büyük bir konu haline geldiği için erteleme davranışı bazen en iyi seçenek gibi yanıltabilir.

5.     Başarısızlık ve yetersizlik duygularıyla yüzleşmek istememek: En sık karşılaşılan sebeplerden biridir. Bir işi yapamamanın vereceği başarısızlık veya yetersizlik duygusuna hiç temas etmemek için yapmayı sürekli ertelemek kısa süreli olarak rahatlatıcı gelecektir. Sıklıkla ‘Eğer yapmış olsaydım bundan daha iyi bir sonuç alırdım.’ ‘Benim erteleme huyum olmasa ne işler bitiririm de.’ .. Bu ve benzeri cümleler genelde altta yatan başarısızlık korkusunun habercileri olabilmektektedir.

6.     Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): DEHB tanısı olan bireyler için bir işe başlamanın kendisi başlı başına zorlayıcı bir durumdur çünkü dikkatleri çok kısa sürede dağılır veya hiperaktivite de buna eşlik ediyorsa zaten yerlerinde durmakta bir işin başına geçmekte zorlanırlar. Dolayısıyla DEHB olan bireyler yapacakları işe odaklanamadıkları ve sürekli dağılan dikkatleri nedeniyle erteleme davranışını çok sık başvururlar.

7.     Depresyon: Depresyon, bireyin ruhsal enerjisinin en minimum seviyelerde olduğu ve bazen kendi kişisel bakımı veya beslenme düzenine bile yatırım yapamadığı bir dönem olduğu için, depresif bireylerde erteleme davranışını gözlemlemek çok olasıdır.

8.     Düşük Özgüven: Bazen de kendine olan güvensizlik, bir işi zaten yapamayacağına olan inanç nedeniyle ertelemek en cazip yöntemmiş gibi görünür.

     Erteleme davranışından daha kurtulabiliriz?

1.     Hedef Belirlemek: Gerçekçi ve uygulanabilir hedefler belirleyin.

2.     Zaman Yönetimi: Ertelediğiniz işe başlamak için net bir saat belirleyin ve 10 dk. Gibi kısa süreli olarak yapmaya başlayın.

3.     Yapılacak işi küçük parçalara ayırın: İş gözünüzde büyüdüğü için işin yarısını yapmak veya sadece başlamak gibi hedeflerle işe başlayın.

4.     Ödül: İşe her başlamanız ve bir kısmını bitirmeniz için kendinize küçük ödüller verin. Kahve molası, yürüyüş molası vb.

5.     Gerçekçi beklentiler: Kendinize gerçekçi ve uygulanabilir hedefler koyun.

6.     Teknoloji Kontrolü: Mümkünse telefonunuzu başka bir odada bırakın ve PC veya tabletinizdeki uygulamaların bildirimlerini işi yaptığınız süreç boyunca kapatın.

7.     Ertelemeye neden olan faktörleri belirleyin ve uzaklaştırın: Mesela uykusuzluk, açlık, gerginlik, telefon bağımlılığı gibi şeyler gözlemlerseniz işi yapmayı bu durumları göz önüne alarak planlayın.

8.     Kısa Hatırlatıcılar: Kendinize bir not defteri edinip günlük ve haftalık ‘to do list’ yapabilirsiniz.

9.     İşi küçük parçalara bölün.

10.  İşi yapmaya kısa süreli olarak başlayın. Mesela '10-15 dk yapıp bırakacağım'gibi ve gerçekten de 10 dk sonra işi yapmayı bırakıp kendinize minik bir ödül verin.

11.  Hata payı vermek: Yapılan işte noksanlar, eksiklikler olabileceğini kendinize hatırlatıp hata payı bırakın.

12.  Destek istemek: Tüm bunlara rağmen hala zorlandığınızı düşünüyorsanız çevrenizden veya bir uzmandan destek isteyebilirsiniz.